Ruiny zamku w Rytrze znajdują się na wzgórzu nad rzeką Poprad. Początkowo drewniany obiekt wzniesiono w XIII w. Był strażnicą przy komorze celnej nad Popradem. Najstarszą murowaną częścią jest cylindryczna wieża z końca XIII w. Nie wiadomo komu przypisać wzniesienie zamku. Być może zrobili to rycerze-rozbójnicy czyli raubritterzy, stąd mogłaby wywodzić się nazwa miejscowości (Ritter). W pierwszej połowie XIV w. zamek z pewnością był własnością królewską. Czasy jego świetności przypadają na XIV i XV w. Był tu król Władysław Łokietek, jego córka Elżbieta, Kazimierz Wielki i królowa Jadwiga. Od XVII w. zamek popadł w ruinę i został opuszczony. Lata 70-te XX w. przyniosły prace archeologiczne i konserwatorskie. Te ostatnie okazały się dla murów bardziej destrukcyjne niż wojna, ponieważ rozbierano je i wykorzystano do łatania wyrw w wieży. Samą wieżę wypełniono gruzem, który w zimie ją rozsadził. Obecnie prowadzone są tu fachowe prace renowacyjne. Jan Długosz wspomina o ukryciu skarbu w Rytrze. Podobno siostry klaryski ze Starego Sącza pokazały mu testament Piotra Wydżgi, w którym informuje on o ukryciu złota, na jakie natrafił w pobliskich górach. Pewną część zakopał i ukrył, a świadków pozabijał, resztę zapakował do beczek i udał się z nim w 1255 r. do Krzyżaków, gdzie dokonał żywota. Tych skarbów szukało wielu, nikomu jednak nie udało się ich odnaleźć.
Zamek Królewski w Nowym Sączu wzniesiony został przez króla Kazimierza Wielkiego w latach 1350-1360 na skarpie w obrębie fortyfikacji miejskich Nowego Sącza w widłach dwóch rzek: Dunajca i Kamienicy. Gościli w nim królowie, m.in. królowa Jadwiga w czasie wjazdu do Polski. W XV wieku przebywał tu Jan Długosz. Zamek spłonął w 1522 r. W XVI-XVII w. został przebudowany w stylu renesansowym przez braci Lubomirskich, następnie zniszczony przez Szwedów. W czasach zaborów władze austriackie, częściowo odremontowały zamek, aby wykorzystać go na biura policji. W sierpniu 1813 r. powódź podmyła zamkową skarpę i do Dunajca osunęło się zachodnie skrzydło. Pozostałą część zaadaptowano w 1838 r. na koszary i magazyny wojskowe, a w 1846 r. przekształcono w więzienie. W 1848 r. rząd sprzedał zamek miastu, które wynajęło go wojsku austriackiemu na magazyny mundurów i broni. Do częściowej odbudowy ruin zamku doszło w 1905 r. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości prowadzono dalsze prace konserwatorskie, zakończone w 1938 r. otwarciem tu Muzeum Ziemi Sądeckiej. W czasie okupacji Niemcy zamienili zamek w koszary i skład amunicji. W 1945 r. na skutek wybuchu uległ on całkowitemu zniszczeniu. W 1959 r. zrekonstruowano wg planu z XVII w. Basztę Kowalską oraz fragment murów obwodowych z attykami.
W Muszynie, na stromym wzgórzu zachowały się ruiny zamku, który powstał ok. 1390 r. Był rezydencją starostów biskupiego „państwa muszyńskiego” do 1474 r., kiedy to został znacznie zniszczony. Do dzisiaj zachowały się fragmenty murów od strony południowej, sterczyna ściany graniastej wieży, zabezpieczone resztki sklepienia oraz mury wieży zamkowej. Na kamiennym postumencie na murach zamku znajduje się figura Najświętszej Marii Panny, ufundowana przez parafian w 1979 r. W Muszynie warto również zwrócić uwagę na Dwór Starostów przy ul. Kity z przełomu XVIII i XIX w. Przebudowano go na początku XX w. Jest budynkiem parterowym na planie prostokąta, murowanym, z szerokim frontem. Dach czterospadowy, kryty gontem z wysuniętym okapem. Obecnie Dwór jest siedzibą Miejsko-Gminnego Ośrodka Kultury. Nowy obiekt z salą widowiskową i kawiarnią w stylu mieszczańskim jest atrakcją dla mieszkańców Muszyny oraz wypoczywających w uzdrowisku gości. Ciekawa jest również Kordegarda w Muszynie przy ul. Kity. Pierwszą wzmiankę o tym budynku spotkać można w inwentarzach „klucza muszyńskiego” z 1732 r. Obecnie istniejąca kordegarda wystawiona w miejscu dawnej, pochodzi z przełomu XVIII i XIX w. Jest to budynek parterowy, murowany i otynkowany o czterospadowym dachu z wysuniętym okapem i lukarnami w poddaszu. Od frontu widoczny ganek z dachem dwuspadowym.
W Rożnowie zachowały się pochodzące z XVI wieku resztki fortyfikacji oraz beluarda datowana na XVII-XVIII w. Budowę fortecy w Rożnowie rozpoczął hetman wielki koronny Jan Tarnowski – prawnuk Zawiszy Czarnego. Forteca miała być jedną z najnowocześniejszych w ówczesnej Polsce, jednak po śmierci hetmana w 1561 r. jej budowa nie została ukończona. Na uwagę zasługuje również dwór z XIX w. W Rożnowie pozostały ruiny zamku rodu Rożenów z XIV w.
Wart obejrzenia jest również dwór w Marcinkowicach z XVIII w. położony w zabytkowym parku. Mieści się w nim m.in. muzeum ze zbiorami na temat ostatnich właścicieli obiektu – rodziny Morawskich oraz I wojny światowej.
W Tęgoborzy znajduje się XIX-wieczny murowany pałac wybudowany przez ród Stadnickich. Pałac jest własnością prywatną i nie został udostępniony do zwiedzania, warto go jednak zobaczyć z zewnątrz. Wspaniale prezentuje się kolumnowy portyk z trójkątnym frontonem oraz piękny taras od strony parku.
W Nawojowej ciekawostką jest murowany pałac Stadnickich oraz rozległy park z wieloma drzewami uznanymi za pomniki przyrody. Pałac został zwrócony dawnym właścicielom i nie jest przeznaczony do zwiedzania. Obecnie przechodzi gruntowną renowację, więcej informacji na www.palacwnawojowej.pl.
Z kolei dwór w Brzeznej z XIX w. to przykład zabudowy dworskiej o bardzo rozwiniętej infrastrukturze i samowystarczalnej gospodarczo. Obiekt dysponuje pomieszczeniami i infrastrukturą zapewniającą dogodne miejsce na spotkania biznesowe i imprezy okolicznościowe.
Warto zobaczyć także odnowiony dwór w Korzennej z drugiej połowy XIX w., znajdujący się w starym zespole parkowym.
W Zbyszycach obok kościoła usytuowany jest dwór obronny z alkierzami, dachem mansardowym uzupełnionym kolumnadą i parkiem.
W Łososinie Dolnej ciekawostką jest XIX-wieczny pałac. Jednak to obiekt prywatny i nie jest udostępniony do zwiedzania.
W Witowicach Dolnych znajduje się XIX-wieczny dwór murowany stanowiący element kompozycji przestrzennej ogrodu dworskiego. To również obiekt prywatny nieudostępniony do zwiedzania.
W Piwnicznej-Zdroju na uwagę zasługuje zabytkowa zabudowa rynku z kamienicami z XIX i początku XX w. Zachowała się też murowana cysterna-studnia z XVII wieku, która początkowo zaopatrywała mieszczan w wodę do użytku codziennego, a później została zbiornikiem przeciwpożarowym. Na wyposażeniu studni była sikawka, skórzane wiadra i beczki na wodę. W czasie wielkiego pożaru miasta w 1876 r. studnia spłonęła wraz z całym wyposażeniem. Ocalała jedynie figura św. Floriana, która wpadła do wody. Budowlę zrekonstruowano w 1913 r., nakryto dachem wspartym na kolumnach i zwieńczonym wieżyczką. Na jednym ze zwieńczeń wymalowano wówczas portret założyciela miasta – Kazimierza Wielkiego. Obecnie na studni ustawiony jest odrestaurowany konny wóz strażacki.
W Dąbrowie znajduje się dwór z drugiej połowy XIX w. To budynek eklektyczny, murowany z cegły z użyciem kamienia, założony na planie litery „T”.
Dwór Zielińskich w Klęczanach to budowla o charakterze eklektycznym, pozbawiona wyraźnych cech stylowych, parterowa, posadowiona na kamiennym cokole. Obecnie siedziba Gminnego Ośrodka Kultury w Chełmcu.
Dwór w Lipnicy Wielkiej został zbudowany ok. 1902 r. na rzucie prostokąta, jednokondygnacyjny, z piętrową częścią środkową i czterokolumnowym portykiem. We dworze funkcjonuje zakład terapii zajęciowej.
Dwór w Niecwi powstał na początku XIX w. z kamienia łupanego i cegły, składa się z dwóch części: ośmiobocznej, trzykondygnacyjnej wieży oraz parterowego budynku mieszkalnego. Obiekt jest własnością prywatną.
Dwór w Chełmcu pochodzi z końca XIX w., jest murowany, parterowy, wzniesiony na planie prostokąta z dachem czterospadowym. Dworek znajduje się w złym stanie technicznym.
W Wielogłowach znajduje się dwór z XVII w. W 1958 r. ostatnia właścicielka dworu, M. Stuber, podarowała go Zgromadzeniu Sióstr Karmelitanek Dzieciątka Jezus, które założyły tu klasztor. Jest to budynek drewniany, wzniesiony z drewna modrzewiowego, otynkowany, parterowy, szerokofrontowy, na planie prostokąta, pierwotnie z czterema alkierzami przy narożnikach, z których zachowały się tylko dwa oraz z dwoma nowszymi gankami i przybudówką. W zachodniej części dworu znajduje się kaplica klasztorna z obrazem Matki Boskiej. Podczas wykonywania prac malarskich odkryto fragmenty klasycystycznej polichromii. Przed dworem stoi kamienna figura Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia.
Zamek Tropsztyn w Wytrzyszcze położony jest nad Jeziorem Czchowskim zamek pochodzi z 1382 roku. Tworzy, wraz z kościółkiem w Tropiu (znajdującym się na drugim brzegu jeziora), malowniczą bramę ziemi sądeckiej.
